Stres Nedir ? Stresin Psikolojik Boyutu

Stres Nedir ?

Nedir bu stres? Hangi durumlar bizi strese sürükler ? Günümüz dünyasında giderek artan beton yığınlarının içinde yaşayan yalnız insan topluluğu ve yakın çağın en büyük hastalığı stres. 

 

Stres hem fiziksel hem psikolojik çerçevede kendini tehlike altında görerek ortaya çıkan kişinin kendini gergin hissetme  durumudur. Tehlike anında insan kendini korumaya alma çabası içinde olur. Tehlike savaşacağı türden ise yani sorunun üstesinden gelebileceğine inanıyorsa savaşır, savaşamayacağı baş etme kabiliyetini zorlayan bir tehlike durumunda da kaçıp kendini korumaya  almaya çalışır.

 

Stresin Fizyolojik ve Psikolojik Belirtileri Nelerdir ?

Uzun süreli stres kişinin vücudunda fiziksel ve ruhsal bir dizi olayı meydana getirir. Stresin belirtileri kapsamında aşağıdaki sıralamayı yapmak mümkündür:

• Ellerde titreme
• Vücut ısısında artış
• Göz bebeklerin büyümesi
• Kalp atışının normalden fazla olması
• Solunumun hızlanması
• Omuz bölgesinde oluşan kasılmalar 
• Kan basıncının yükselmesi
• Kaygı ve endişe ruh hali
• Hüzün ve karamsarlık
• Dikkatini belli bir noktaya odaklamakta güçlük

gibi daha birçok etkiyi sayabiliriz.

 

Stresten Kurtulmanın Psikolojik Yolları

Hayatımızın her alanında stresle karşı karşıyayız bu sorunlardan kaçamıyoruz peki bunlardan kurtulmak için neler yapıyoruz ? Aslında doğru olan stresten tamamen kurtulmakta değildir, belli bir düzeyde stres hayatımızı daha kaliteli hale bile getirir. O halde kurtulmak yerine yönetmekle başlayalım. Peki, stresimizi nasıl yönetmeliyiz ?

 

Stres, zihnimizde taşıdığımız algıya aittir. Bu durumda ilk olarak düşünce şeklimizi değiştirmekle başlamamız gerek. Hepimizin hayatında dayanamadığı sinir bozucu bulduğu durumlar vardır. Bu durumlar karşısında sinirlenip strese kapılmak yerine önce derin bir nefes alıp ardından zihnimizin mantıklı düşünebilmesi için ona zaman tanıyalım. Çözüm odaklı düşünera davranışlarımızı ona göre şekillendirelim. Stresli durumlarda bu olayın üstesinden gelebileceğimizi bunun için öz yeterlilik özelliğimizin olduğunun farkına varalım.

 

Bu süre zarfında yakın çevremizden sosyal destek almak kendimizi daha iyi hissettirecektir. İnsanların yalnız başlarına verdikleri tepkiler ile yakın arkadaşları ile birlikteyken verdikleri tepkiler birbirinden farklıdır. Yalnızken sorun gözümüzde daha çok büyür aynı zamanda kendimize olan güvenimizde azalır, arkadaşlarımızın olduğu durumlarda çözüm üretmemiz kolaylaşır yalnız olmadığımızı bilmek bize aynı zamanda güven hissi de yaratacaktır. Böylece stresimiz azalacak daha sağlıklı bireyler haline geleceğiz tabi bu kadar kolay olamıyor maalesef peki niye ? Her gün baktığımız ama göremediğimiz şeyleri düşünelim niye göremiyoruz ? Çünkü her seferinde bulunduğumuz noktadan bakıyoruz açımızı değiştirmiyoruz durum böyle olunca değişmiyoruz ve değiştiremiyoruz. O halde yukarda bahsettiğim gibi işe kendimizden başlayalım.

 

Stresle Nasıl Başa Çıkılır ?

Stresle başa çıkma için yakın çevremizden sosyal destek almak kendimizi bir süre iyi hissettirecektir ama stres artarak devam ediyorsa ve bunun yanında bedensel rahatsızlıklarda baş gösteriyorsa bir uzmandan psikolojik destek alınması daha iyi olur. Bunun yanında biz de hayatımızdaki stresi azaltmak için müdahalede bulunabiliriz.

Örneğin;

• Stres altındayken kalp atışımız hızlanmaya başlar ve nefes alıp vermemizde de bir artış gözükür. Bu durumun üstesinden gelebilmek için de doğru nefes almayı öğrenmeliyiz nefes egzersizleri ile stres anımızı yönetmek daha kolay hale gelecektir.

 

• Stresin etkilerini düzenli spor yaparak da azaltabiliriz aynı zamanda spor kaslarımızdaki gerginliği azaltarak kan akışımızı düzenlememize de yardım eder.

 

• En önemli noktalardan biri de uyku saatlerimizi düzenlemek. Düzenli bir uyku sağlıklı bir vücudunda zihninde ilk anahtarıdır.

 

• Stresin etkisini azaltmak için kendinize zaman ayırarak; müzik dinleyerek, oyun oynayarak veya yeteneklerinizi keşfedip farklı alanlara yönelerek.

 

• Hayatta her zaman haklı olmadığımızı bizimde yanlış yapabileceğimizin farkında olalım sorunlara karşı tarafın açısından bakmaya çalışarak bu konudaki empati yeteneğimizi geliştirmek bizim daha anlayışlı ve esnek olmamızı sağlayacaktır zira kötülük de kötü düşüncede bizi mutsuz etmekten başka hiçbir şeye yaramaz. 

 

Stres Hormonu Nedir ?

Kortizol stres hormonudur. Vücutta stresli ve tehdit yaratan durumlarda ortaya çıkan adrenalin ve noradrenalin hormonlarının verdiği emirlere göre vücut kendisi için gerekli olan enerjiyi saniyeler içinde yağları glikoza çevirerek elde eder. Bu da vücudun kendini koruması için güce kavuşmasına yardımcı olur. Mesela; trafik kazası veya deprem sonrası bireyleri düşünelim bu büyük yıkım yaratan kazalardan hemen sonra bireyler üzerinde anormal davranışlar gözlemlenebilir normalde hareket edemeyecek halde olmasına rağmen bir anda olağanüstü bir güç ile olay yerinden kaçarak uzaklaşma ya da kendini kurtarmaya gelmiş ekip insanlarına karşı saldırıda bulunma gibi davranışlar sergileyebilir. Bu davranışların kazadan hemen sonra gözükmesi vücudun şok altında olmasından dolayı vücutta yer alan kendini koruma mekanizmasının devreye girmesidir.

 

Bu durumun zararlı tarafı şu ki kortizol hormonu enerji sağlamak için glikoz üretip bağışıklık sistemimize zarar verir ve bu da bizi hastalıklara karşı daha dirençsiz hale getirir kolay kolay ayağa kalkamamıza neden olur. Eğer son zamanlarda çok sık hasta oluyorsak hayatımızı bir gözden geçirip stresimizi azaltmaya çalışalım.

 

Aşırı Stresin Zararları

Hayatta her şeyin fazlası zarar teşkil eder aşırı stres, aşırı hız, aşırı alkol ama hepsinin orta yolu tolere edilebilir bir düzeydir ancak durum böyle olmayınca azı yerine çoğunu seçtiğimiz zaman bir takım sorunları da beraberinde getirir.

Peki aşırı stresin zararları nelerdir?

• Kalp krizi riski artar
• Göğüs çarpıntısı
• Yüksek tansiyon
• İştahın kesilmesi ya da aşırı yemek yeme
• Cinsel isteksizlik

 

Bu örneklerin yanında birde günümüzde gittikçe artan kanser hiç düşündük mü acaba görülme sıklığının bu kadar artmasının nedenini stresli bir hayat, zorlu yaşam koşulları, yalnızlaşan bireyler, kanıksanmış duygular hepsi ufak ufak sinsi bir hastalığın temelini oluşturmaya yeter.

 

Yalnız bu şu demek değildir stres tamamen zararlıdır hayatımızda hiç yer almamalı. İnsanda stresin hiç yer almaması sinir sisteminin ölümüyle sonuçlanır. Stres olmalı sadece aşırı ve sürekli strese maruz kalan insanlarda yukardaki belirtileri görebiliriz. Hayatımızdaki stresimizi yönetip kendimize daha sağlıklı bir yaşam alanı oluşturduğumuz zaman mücadelemiz için daha fazla gücümüzün olduğunu göreceğiz.

 

Kaynakça ve İleri Okuma:

• G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 21, Sayı1 (2001) 91-109

 

Yazar: Melisa Nur DEMİRER