Dikkat Eksikliği Nedir ? Dikkat Eksikliği Tedavisi ve Belirtileri

Dikkat Eksikliği Nedir ?

Dikkat; belirli uyarıcıları seçip, o uyarıcılara odaklanabilme yeteneğidir. Basitçe belirtmek gerekirse belirlenen işe yeterli süre içerisinde gerektiği kadar odaklanabilmektir. Gündelik eylemlerimizin tümünde dikkat yanımızdadır. Dikkat sürecinde oluşabilecek bir bozulma, günlük hayatımızı olumsuz etkiler. Bazen yaşanılan hastalık, yorgunluk, stres, duygu durumundaki bozukluk ya da farklı durumlar dikkatimizi odaklamada probleme neden olur. Dikkat eksikliği bu sebeplerden kaynaklanan geçici bir sorun mu yoksa son derece olumsuz etkileri olan ciddi bir patolojik durum mu ?

 

Dikkat eksikliği; dikkati bir iş üzerine odaklayamama, dikkati sürdürememe, akış haline geçememe durumudur. Dikkat işlemleri, beyindeki çok sayıda bölgeye yayılmıştır yani nöropsikolojik olarak beyinde bir izdüşümü vardır.

 

Dikkat eksikliği; aile, akran ilişkileri, sosyal ve toplumsal yaşamı, akademik işlevselliği yani yaşamımızdaki birçok alanı önemli ölçüde olumsuz etkilediğinden dolayı tüm dünyada önemli toplum sağlığı problemi olarak kabul edilmekte olup üzerine çalışmalar devam etmektedir.

 

Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir ?

Dikkat eksikliği yaşayan bireyler; bir duruma odaklanmada ve dikkati sürdürmede zorluk yaşamaktır. Dikkat eksikliği belirtileri içinde bireyler dikkatlerini vermeleri gereken görevlerden çeşitli bahaneler üreterek uzaklaşmak isterler. Bir işe başlamada ve bitirmede yaşanılan zorluklar en temel belirtilerdir. Okunan bir kitabı bitirememe, yapılan işten çok çabuk sıkılma, karşısındakini dinlerken konuyu takip edememe dikkat eksikliği tanısı için önemli ipuçlarıdır. Yetişkinlikte yaşanan dikkat eksikliği, sosyal ve profesyonel hayatı son derece önemli etkileyen nöropsikolojik bir bozukluktur. Uzun süreli ve kalıcı ilişkiler kuramamaya sebep olur.  Bu sebeplerden dolayı, dikkat eksikliği yaşayan bireylerde yüksek kaygı seviyesi ve düşük benlik saygısı hissetmesi kaçınılmazdır. Ayrıca; bu bireyler, genelde çevresinde dağınık ve düzensiz diye bilinirler. Randevuya zamanında yetişememe, eşyalarını unutma, kaybetme sık sık görülür. Bir konu, olay ve durum karşısında önemi- önemsiz ayrımı yapamazlar. Planlama becerileri oldukça düşüktür. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktive Bozukluğu‘ndan (DEHB) farklı olarak aşırı hareketlilik gözlemlenmez. En önemsiz bir sebepten bile kolayca sinirlenebilirler. Eşik seviyeleri oldukça düşük bireylerdir. Alkol ve madde bağımlılığı gözlemlenebilir. Yaş ile birlikte dikkat eşiğinin yükselmesinden dolayı dikkat eksikliği ileri ki dönemlerde azalma gösterir. Fakat, belirtiler hayatımız boyunca bizi engelleyebilmektedir.

 

Dikkat Eksikliği Tedavisi Nasıl Gerçekleşir?

Yapılan araştırmacılar sonucu, DSM-5 kriterlerine göre, yetişkin bireylerin %2,5 kadarında dikkat eksikliği tanısı görülmüştür. En önemli risk faktörü genlerdir. Kuşak geçişli olduğu bilinen bir gerçekliktir. Bireyin, ebeveynlerinde ve kardeşlerinde konulmuş bir tanı varsa bireyde de görülme olasılığı oldukça yüksektir. Dikkat eksikliği tedavisi; psikologlar ve psikiyatristler tarafından, gerekli görülen çeşitli yöntemlerle yapılabilir. İlaçlı ve ilaçsız olmak üzere iki çeşit tedavi yöntemi bulunur.

 

Bireylerde dikkat eksikliği tespit edildiğinde ilk önce, hayatını ne derecede etkilediğine bakılır. İlaçsız tedavi olarak; egzersiz ve terapi ilk başvurulan yöntemlerdendir. Dikkat eksikliği tedavisi sürecinde, fiziksel egzersiz ve sağlıklı beslenme oldukça büyük bir öneme sahiptir. Düzenli egzersiz sayesinde; kaslarımız, eklemlerimiz geliştiğinden dolayı koordinasyon becerimizi de doğru orantılı etkiler. Ayrıca, kalp ritminin artmasına sebep olarak beyine daha fazla kan pompalanır, daha fazla oksijen gider. Bu sayede, sağlıklı bir zihne ve düşünce yapısına sahip oluruz. Beyin fonksiyonlarının işlevselliği artar.

 

Uzmanlar tarafından, beyin aktivitelerini geliştirmek amacıyla, özel olarak hazırlanmış beyin egzersizleri bulunmaktadır. Bu egzersizler; beyindeki nöral ağları çalıştırır, dikkat gelişimine katkı sağlar. Beyin aktiviteleri; odaklanma ve konsantrasyon becerisini geliştirme açısından son derece önemlidir.

 

Psikologlar tarafından bireylere terapi uygulanır. Genellikle, psikologlar Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ’den yararlanılır. Bireye yeni davranışsal ve düşünsel aktiviteler, alışkanlıklar kazandırılır. İlaçlı tedavi zorunlu olmadıkça ilk başta tercih edilen bir yöntem değildir. Dikkat eksikliği, beynin ön lobunda bulunan dikkat merkezinin beklenildiği gibi çalışmamasından kaynaklanır. Uzmanların gerekli gördüğü durumlarda ilaç kullanılmalıdır.

 

Çocuklarda Dikkat Eksikliği

Dikkat eksikliği belirtileri, çoğunlukla okul öncesi dönemde ve okul çağında ortaya çıkar. Çocuklarda dikkat eksikliği bağlamında ortaya çıkan ilk belirtiler, okul ortamında sıkıntı yaşamasıyla fark edilir. Öğretmenini dinlerken; aktif bir şekilde dersi dinleyemezler, göz kontağı kuramazlar. Sık sık eşyalarını unutur ve kaybederler. Çalışma masaları oldukça dağınıktır. Sürekli sorumluluklarını ertelediklerinden dolayı zamanında bitiremezler.  Olaylar arasında bağlantı kurmakta zorlanırlar. Uzun zihinsel çaba gerektiren işlerden, çeşitli bahaneler üreterek uzaklaşırlar.

 

Dikkat eksikliği zekâ ile bağlantılı değildir. ‘’Zeki ama çalışmıyor. ‘’ diye tabir edilen çocukların önemli bir kısmına dikkat eksikliği tanısı konulmuştur. Kendilerini derse veremedikleri ve odaklanamadıkları için akademik başarıları düşüktür.

 

Unutulmamalıdır ki; dikkat, başlangıcı ve sonu olan bir süreçtir. Çocuğun yaşadığı ortam, yüksek stres, depresyon, şiddet, engel, ebeveynler arasındaki ve çocuklarıyla olan ilişkisi gibi faktörler, dikkat yönetimini güçleştirir. Yetişkin yaşamında da olduğu gibi dışarıdan gelen müdahaleler dikkatin bozulmasına neden olur. Çocuklara olan davranışlarımıza dikkat edilmelidir. İlgi, motivasyon dikkati arttırır. Çocuklarda dikkat eksikliği; çocuğun, akranlarıyla olan ilişkisini, sosyal-toplumsal hayata uyum sürecini olumsuz etkiliyor ve akademik başarısında probleme sebep oluyorsa mutlaka psikologlardan ve psikiyatristlerden yardım alınmalıdır. Çocuklar tedavi edilmediğinde belirtilerin ileriki yaşamlarında da devam etmesi muhtemel sonuçtur. Özellikle terapi, çocukluk döneminde fazlasıyla olumlu geri dönüşleri olan bir yöntemdir. Ciddi öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda ilaçlı tedavi uygun görülmektedir. Önce neden belirlenmeli daha sonra nedene yönelik tedavi planı uygulanmalıdır.  Özellikle dikkat eksikliği tedavisi sürecinde ailenin sabırlı ve sakin davranması beklenmektedir.

 

 

Kaynakça ve İleri Okuma:

• DSM-IV Made Easy: The Clinician’s Guide to Diagnosis, James Morrison

  Yazar: Nurefşan MİCAN