Okul Korkusu Nedir ?
Hayatın akışı içerisinde karşılaştığımız değişimler, birçok bilinmezliği beraberinde getirir. Bilinmezliğe bakış açısı bireyden bireye farklılık gösterse de çoğunlukla belli bir düzeyde tedirginlik içerir. Bu tedirginlik, derecesine göre korku ya da fobi olarak kendini gösterebilir. Yetişkin bireyin bilinmezliğe karşı duyduğu tedirginlik, okul öncesi dönemdeki bireyin bilinmezliğe karşı duyduğu tedirginlikten çok daha azdır. Çünkü yetişkin birey hayatının birçok döneminde bilinmezlikle karşı karşıya kaldığından belli bir düzeye kadar onunla başa çıkmak için gerekli becerileri geliştirmiş durumdadır. Fakat okul öncesi dönemdeki bir çocuk henüz bu becerileri kazanabilecek ölçüde deneyime sahip değildir.
Okula başlama süreci çocuk hayatındaki en kritik dönemlerden biridir. Doğumundan itibaren ebeveynleriyle yaşamaya ve ihtiyaçlarının onlar tarafından karşılanmasına alışmış bir çocuk için birdenbire ebeveynlerinden ayrı bulunacağı, daha önceden aşina olmadığı bir mekânda, tanımadığı insanlardan oluşan bir düzenin içinde, bir birey olarak kendini var etmesi ve istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek için gerekli sosyal ilişkilerini temelden kurgulaması gerekliliği yeni bir süreçtir. Bu süreç iyi yönetilmediği durumlarda çocuklarda okula gitme kaygısı gözlemlenmektedir. Bu kaygı, okul korkusu şeklinde bir terim olarak ilk kez 1941 yılında Johnson ve arkadaşları tarafından ortaya koyulmuş, çocuğun okula gitme veya okulda zaman geçirme konusundaki problemleri şeklinde açıklanmıştır.
Günümüzde okul reddi, okul korkusu eş anlamlı olarak kullanılmamaktadır. Okul korkusu, okul reddinin nedenlerinden biri olarak görülmektedir. Okul korkusu, Ruhsal DSM-IV’de, özgül fobiler arasında yer alır ve çocuğun ebeveyninden ayrılma korkusu olarak değil özgül olarak okulun ortamından korkma ve buna bağlı olarak uzaklaşma diye tanımlanmaktadır.
Okul Korkusu Belirtileri
Bazı çocuklar çeşitli nedenlerle, okula başlamada ruhsal olgunluğa ulaşamazlar. Onlar için okula başlangıç, kritik bir devredir. Okula başlama ile birlikte bu çocuklarda bazı davranış bozuklukları ve özellikle nevrotik tepkiler görülür. Çocuk okuldan, öğretmenden, diğer çocuklardan, okul yaşamına ait her şeyden korktuğunu söyleyerek, okula gitmek istemez. Okula gitmeye zorlandığı zaman, korku ve panikte görülen kalp çarpıntısı, sık sık soluma, titreme, terleme, karın ağrısı, diyare(ishal),baş dönmesi, mide bulantıları gibi belirtiler görülür.
Okul Korkusunun Nedenleri
Okul korkusunun oluşmasının nedenini anne ve bebek arasında kurulan güvenli bağlanma ilişkisine kadar inip incelemek mümkündür.
Okul korkusunun nedenleri iki açıdan incelenebilir.
Çocuk Temelli Okul Korkusu Nedeni:
I) Çocuk, ters, sinirli, sık sık ceza veren, şikayetçi bir öğretmenden, disiplinsiz bir sınıftan, okul ödevlerini yapamamaktan, sınıfta kalmaktan, yeteneğinin üzerinde başarı bekleyen anne-babanın isteklerini yerine getirememekten korkması okul korkusunu tetikler.
II) Çocuk ev ile okul arasındaki yoldan, kalabalık trafikte çiğnenmekten, kendisinden büyük çocukların dövmesinden korkar.
III) Fazla şişmanlık, zayıflık ya da bedensel özründen utanır, kendini güçsüz hisseder.
IV) Çocuk annesini yeni doğmuş bir kardeş ile evde yalnız bırakmaktan, evde kalan annesinin alkolik, huysuz, geçimsiz bir baba tarafından hırpalanacağından ya da annesinin evi terk edeceğinden korkar.
Anne Temelli Okul Korkusu Nedeni:
I) Anne genellikle bağımlı ve aşırı koruyucu olup, kocası ve anne-babasından bulamadığı sevgiyi çocukta bulmayı arzu eder. Bu nedenle çocuğu kendisine bağımlı kılar. Çocuk, anneden ayrılmak istemez ve bunu çok dolaylı ve ince iletilerle çocuğa aktarır. Ebeveyn, çocuğuna okula başladığında kendisinin bütün gün onu bekleyeceğini, bunu yaparken çocuğunu çok özleyeceğini, birlikte güzel zaman geçirdiklerini anlatmaya başladığında ve bunu uzunca bir zaman sürdürdüğünde, çocuk okula başlamayı adeta ebeveyne ihanet etmekle eşanlamlı tutmaya başlar ve çocuk okuldan uzaklaşıp okula gitmek istemeyebilir.
II) Anne, çocuğun öğretmenini, kendisinden fazla seveceğinden korkar..
Okul Korkusu ile Baş Etme Yöntemleri
Okul korkusunun giderilmesinde çocuğun ailesi büyük önem taşır.Bu tip sorunlar yaşayan çocuklar da anne-baba ve öğretmen işbirliği çok önemlidir. Çocuklara karşı sabırlı, tutarlı ve kararlı bir tavır içinde olunmalıdırOkula gitmediği için çocuk suçlanmamalıdır. Bu durumun geçici olacağını, çocuğun yalnız olmayıp diğer çocuklarda da görüldüğünü ve iyileştiğini çocuğa anlatmakta fayda var.
Okul korkusunu yenmek ve çocuğunuzun daha sağlıklı ilerlemesi için aşağıdaki yöntemleri kullanabilirsiniz:
- Çocuğun okula gitmesi konusunda ailenin tüm bireyleri olarak kararlı ve ısrarlı olmak ve gitmemesi halinde sınıf içindeki grup çalışmalarında aksaklıklar olacağını anlatmak,
- Doğrudan onu üzen bir şey olup olmadığını sorarak (Size yalnızca kendini hasta hissettiğini ve okulda hoşuna gitmeyenlere ilişkin aklına hiçbir şey gelmediğini söyleyebilir siz yine de bu konuda onunla görüşün) okul yaşamının temel boyutları hakkında (Arkadaşlar, sınıf çalışması, oyunlar, oyun alanındaki etkinlikler, okul yemekleri, okul tuvaletleri ve öğretmeni gibi.) bilgi edinmek,
- Sınıf öğretmeniyle görüşmek,
- Çocuğun okul korkusunu tetikleyen etkenler evdeki sorunlardan kaynaklanıyorsa, bu sorunları çözmeye çalışmak,
Bu süreç için iyi gelecek bazı önemli tavsiyeler olarak görülebilir.
Okul Korkusu Yaşayan Çocuğa Psikolog Tedavisi
Öncelikle çocuğun şikayetlerini dinlemek ve ona değer verdiğini göstermek ebeveynin öncelikli görevidir. Eğer belirtiler okul korkusunu işaret ediyorsa konu psikolojik bir rahatsızlığa dönüşmüştür ve profesyonel psikolog desteği almak en doğru karar olacaktır. Çocuk psikoloğu okul korkusu tedavisi için gerekli olan duygusal zemini onarabilecek en ideal kişidir.
Kaynakça ve İleri Okuma:
- Johnson & Falstein & Szurek & Svendsen, 1941, 702-711
- Dr. Şebnem Soysal, Dr. Şahin Bodur. Bir Büyüme Masalı: Okul Korkusu. 2004, Cilt 13. Sayı 6.
- Okul Korkusu. Doç. Dr. Lâtife BIYIKLI
- Uzman Psikolog Ayşen YANIK. Çocuğun Okul Fobisi Nasıl Tedavi Edilir.
- Yavuzer, Haluk. Okul Çağı Çocuğu. İstanbul :Remzi Kitabevi, 1.
Yazar: Duygu ÖZBİLGİN