Saplantı-Zorlantı Bozukluğu Nedir ?
Saplantı-Zorlantı Bozukluğu görüldüğü bazen dönemsel çoğunlukla sürerlilik gösteren ve kişinin hayatını son derece etkileyen Obsesif Kompulsif Bozukluk dünyada yaygınlık bakımından 4.sırada görülen ruhsal bir bozukluktur. Saplantı(Obsesyon) irade dışı gelen, kişinin mantığına ters düşen, tekrarlayan düşünceler, itkiler ve imgelerdir. Kişi bu düşüncelerin akla aykırı olduğunun bilincindedir. Bazılarımız bu ve benzeri deneyimleri geçici olarak yaşarken obsesif bireyler bu deneyimleri günlük hayat akışlarını bozacak kadar yoğun ve sık yaşarlar. Zorlantı(Kompulsiyon) sıkıntıyı azaltmak, o anki düşünceyi korumak için yapılan davranıştır. Gittikçe bu davranış kontrol edilemez bir hal alır ve böylelikle eylemin kendisi sıkıntı yaratmaya başlar. Zorlantılar her zaman gözlemnebilen eylemler olmamakla birlikte dışarıdan gözlemlenemeyen eylemlerde vardır
Saplantı-Zorlantı ilişkisine örnek olarak; kişi abdest alırken aklına savuşturamadığı kötü düşüncelerin art arta gelmesiyle(Saplantı) bir çok kez abdesti yeniden olmaya başlar.(Zorlantı) Bu bozukluğu yaşayan bireylerin genel görünümleri oldukça düzenli ve titizdir. Çoğunlukla kontrollü davranışlar sergilerler. Bu düzenli, kontrollü ve titiz halleri konuşmalarında da gözlemlenmektedir. Yoğun bir şekilde bunaltı(kaygı) hissetmektedirler. Nedeni ise saplantı ve zorlantıların verdiği tedirginlik hissi. Kişi bu bunaltıdan kurtulmak için zorlantılara başvurur ve zorlantılar yinelendikçe bunaltıda artmaya devam eder böylelikle kişi kısır bir döngü içine girer. Bu kişilerin yaşadıkları bunaltılara karşılık bilişsel yetilerinde bir sıkıntı görülmemekle birlikte genellikle zeki ve bellekleri güçlü bireylerdir.
Saplantı-Zorlantı Bozukluğu Türleri
- Biriktirme ve Toplama Zorlantıları
- Temizlik Saplantılar
- Dini Saplantılar
- Cinsel Saplantılar
- Düşünce Saplantıları
- Kontrol Saplantıları
- Sayılarla ilgili Saplantı ve Zorlantıları
- Metafizik Saplantıları
- Şüphe Saplantıları
- Düzen Saplantıları
Saplantı-Zorlantı Bozukluğu Nedenleri
-Kalıtımsal Etkenler
Yapılan araştırmalar sonucu Saplantı-Zorlantı Bozukluğu’nun Nedenleri arasında kalıtımsal geçişin önemli rolü vardır Önceleri, erken yaşlarda başlayan Saplantı-Zorlantı bozukluğunun ailesel kalıtımın daha fazla olduğu düşünülsede son yıllarda yapılan araştırmalar kalıtımın başlangıç yaşından bağımsız olduğu sonucunu vermektedir.
-Toplumsal ve Kültürel Etkenler
Özellikle çocukluk çağında titiz, kuralcı,töreci,disiplinli eğitim verilen çocuklardan temizliğe ve düzene fazlaca önem veren kişilikler yetişir. Günümüzde tam olarak kültürel ve toplumsal etkenlerin etkileri tam olarak aydınlatılamasada Saplantı-Zorlantı bozukluğunun toplumsal ve kültürel etkenlere bağlı olabileceği düşünülmüştür.Saplantı-Zorlantı bozukluğu bir çağa veya bir kültüre özgü değildir. Özellikle dini inançların belirtileri etkilemesinde önemli rolü vardır.
-Sağaltım
Saplantı-Zorlantı Bozukluğu‘nda seçilen önemli ve etkili 2 yöntem bulunmaktadır. Bunlardan biri ilaç sağaltımı bir diğeri iste Bilişsel-Davranışçı sağaltımdır.
Önerilen Kitap: William Shakespeare’ın Macbeth’i
Yüz yıllardır bütün dünyayı etkilemeyi başarmış bu olağanüstü yazar Macbeth’le bize “yükselme arzusu ve politik hırsın” kişiyi neye dönüştürebileceğini anlatmıştır. Kaldı ki yazarın Macbeth’inde Obsesif Kompulsif nevrozun klasik bir örneğini görürüz. Lady Macbeth’in etkilemesi ile kocası Macbeth, kral Ducan’ı öldürür. Bundan sonra Lady Macbeth’de el yıkama hastalığı başlar. “Arabistan’ın bütün kokulu sabunları getirilse bu elin kirleri temizlenmez” der ve sürekli ellerini yıkar.
Kaynakça
Ruh sağlığı ve Bozuklukları Prof.Dr.N.Orhan Öztürk ve Prof.Dr. N.Aylin Uluşahin Ankara(2016) syf364-376
Yazar: Şeyda ERKAN